Sürgünlik şaatları
Zarema Yalıboylu Gelencik (Rusiye) şeerinde 1986 senesi doğdı. O beş yaşında olğanda, qorantası Aqmescitke köçti. O vaqıt qırımtatarlarğa Qırımğa qaytmaq ruhseti endi berilgen edi..
Zarema 16 yaşında olğanda foto çeküvinen oğraşıp başladı. Amma suret aveslik kibi edi, qız uquq bölüginde oquy edi. Tek aliy tasilni alğan soñ, Zarema öz ayatını foto çeküvinen bağlamaqnı sayladı.
8 yıl devamında Zarema arhiv içün eski qırımtatar evleri, Qırımda köydeşler körüşüvleri, esli adamlarnıñ bet-sımaları ve milliy urbalı yaşlarnıñ suretlerini çeke.
O bir qaç serginiñ müellifi oldı.
Zarema, onıñ suretleri qırımtatar halqınıñ büyük tarihiy müzeyiniñ bir parçası olğanını istey.
Ayşe Ğazıyeva
Ayşe Ğazıyeva
87 yaşında
O Sudaqta doğdı.
Bir qaç yıldan soñ qorantası Aluştağa köçti. Cenk vaqtında babası hastalıqtan keçindi.
Yolda Ayşe tifnen hastalandı. Asiyada onı hastahanege qoydılar.
1991 senesi qoranta Qırımğa qaytıp oldı.
Tuvğan köylerinde yerleşmege bermediler. Bunıñ içün qoranta Keriçniñ Aqköz köyünde ev aldı. Şimdi Aqmescitte yaşay
Adile Ametova
Adile Ametova
84 yaşında
Yalta civarındaki Dermenköy köyünde doğdı.
“Qorantamıznı Uralğa sürgün ettiler. Yolda çoq adam keçingenini hatırlayım. Soñki turaqta poyezdni “acele yardım” maşnası qarşıladı. Hastalar barmı, dep soradılar ve büyükanamnı alıp kettiler. Bundan soñ onı kimse körmedi. Çoqqa barmay kadam da keçindi.
Qırımğa qaytmaq ümüdinen yaşadıq. Amma avdet etken soñ tuvğan köyümizde yerleşip olamadıq. 1990-ıncı senesinden berli Aqmescitte yaşayım”.
Vasfiye Hairova
Vasfiye Hairova
80 yaşında
Qırımtatar halqınıñ yolbaşçısı Mustafa Cemilevniñ tatası. O Curçı rayonınıñ Boz köyünde doğdı.
1944 senesi mayıs 17-sinde aqşam köyge yük maşnaları kelip başladı. Balalar quvandı, kino kösterecekler dep belledi.
Ertesi künü bütün qorantanı tuvar vagonlarında Özbekistanğa sürgün ettiler.
Poyezd Özbekistannıñ Andican vilâyetine keldi. Babası cebbeden qaytqan soñ qorantasını qıdırıp taptı, aile birleşti. Qırımğa Vasfiye 90-ıncı yıllarnıñ başında qayttı. Şimdi Aqmescitte yaşay.
İzzet İzzetdinov
İzzet İzzetdinov
81 yaşında
Aqyar yanındaki Çamlı Özenbaş köyünde doğdı.
1944 senesi mayıs 18-inde sovet askerleri kelip, er keske tez evden çıqamaqnı buyurdı. Anda olarnı yük maşnaları bekley edi. O zaman ailede 7 bala bar edi, olarnıñ episi yol azaplı ve uzun olğanını hatırlay edi.
İzzet Qırımğa tek 1990-ıncı senesi kelip oldı. Onıñ qorantasına tuvğan Aqyarında yerleşmege razılıq bermediler. Şimdi Aqmescitte yaşay.
Zevide İsmailova
Zevide İsmailova
84 yaşında
Qarasuvbazar rayonınıñ Qurtluq köyünde doğdı.
Qorantanı Özbek ASSR-niñ Namanğan şeerine sürgün ettiler. Anda ilk üç ayda eki bala ve babası can berdi, anası sağır oldı.
Balaları açlıqtan ölmesin dep, o olarnı bala evine yolladı.
Qırımğa Zevide tek 2000-inci yıllarnıñ başında qayttı.
Leylâ Apti
Leylâ Apti
90 yaşında
Yalta civarındaki Ayvasıl köyünde doğdı.
“1944 senesi mayıs 18-inde saba saat 4-te askerleri kelip, bizni sürgün eteler ve tez-tez azırlanmağa kerek, dep ayttı. Köyniñ bütün qırımtatarlarını baş merkezde toplağan vaqıtta, men evge qaytıp ve daa bir-eki şey alıp yetiştirdim. Qartbabam ve qartanam başqa vagonğa tüşti. Tuvğanlarımıznı biz keççe, Asiyağa kelip çıqqan soñ taptıq.
90-ıncı yılları Qırımğa qaytıp oldıq, şimdi Yaltada yaşayım”.
Leniye Minabilova
Leniye Minabilova
84 yaşında
Qurman rayonınıñ Salğır Qıyat köyünde doğdı.
1944 senesiniñ başında qoranta babasını cebbeden beklep yaşay edi. O vaqıt Qırım faşistlerden endi azat etilgen edi. Mayıs 18-inde askerler qorantanı uyatıp, yolğa azırlanmağa mecbur etti.
“Vagonnıñ qapıları qapalğanda, parovoznıñ gürüdegeniniñ sesini iç unutmam. Sürgünlikte ağam ve tatam elâk oldı”.
1975-inci yıllarda qorantasınen Qırımğa qayttı. Başta Canköyde ev aldılar. 1995-inci senesi Aqmescitke köçtiler, şimdi de anda yaşay.
Muhterem Dilâver
Muhterem Dilâver
82 yaşında
Yalta civarında Ayvasıl köyünde dünyağa keldi.
“Mayıs 18-inde qapımız sesli qaqıldı. Açıq qapığa zabit ve avtomatlı eki asker kirdi. Olar tez azırlanıp, tışarığa çıqmağa emir etti.
Bizni Aqmescit vokzalına ketirdiler ve atlarnı taşığan vagonlarğa aydadılar. Adam çoq edi, tek oturmağa yer yete edi. Oñaytlıqlar da, ebet, olmadı”.
Qırımğa Dilâver 1989 senesi avdet etti.
Nariman Abdurahmanov
Nariman Abdurahmanov
75 yaşında
Sürgünlikten evel qorantası Balıqlava rayonınıñ Qadıköy köyünde yaşadı.
1944 senesi mayıs 18-inde Narimannıñ yüklü anasını saba saat 4-te uyattılar, azırlıqqa bir qaç daqqa berdiler, bundan soñ Bağçasaray rayonınıñ Süyren stantsiyasına ketirdiler. Nariman Samarqandğa ketken mal poyezdinde bu dünyağa keldi.
1975-inci senesi Qırımğa avdet etken soñ, Nariman tuvğan köyünde er yıl köydeşler körüşüvini ötkere. Özü Aqmescit yanındaki bir köyde yaşay.
Nuri Asanov
Nuri Asanov
86 yaşında
Bağçasaray rayonınıñ Büyük Özenbaş köyünde doğdı.
Bu köyniñ sakinleri partizanlarğa çoq yardım etti. Ve sürgünlik vaqtında adamlar, olarnı evlerinden quvğanlarına inanıp olamadı.
Nuriniñ ailesini Bağçasaray rayonınıñ Süyren stantsiyasına alıp kettiler, anda ise olarnı ayvan taşığan vagonlar ve çekiştirici yolnıñ uzun künleri bekley edi.
Qoranta Özbekistanğa tüşti.
Qorantası, 1989-ıncı senesi Qırımğa qaytqanından soñ, Aqmescitte yerleşti.