Sadıq Alimov

– Or Qapı rayonı, Bay Boluş köyü, Mamşek kolhozı. Arabanen keldiler, şeylerni yüklediler, Voinka stantsiyasında vagonlarğa toldurdılar ve çıqardılar. “Şeyleriñizni toplañız! Çıqarılasıñız!” – dediler ve Voinkada vagonlarğa toldurdılar.”Tez azırlanıñız!” – dep. Nege çaremiz oldı, onı topladıq. “Sen boğdaynı azırla” – babam aytqan edi. Bir miqdar un, boğday, bir şişe yağ, o vaqıt yağ böyle şişelerde ola edi. “Ayırğıçnı da alayıq” – dedi. Ayırğıçnı da aldıq. Soñ evdeki şeylerni: bir yastıq, eki 2 yataq çamaşırı, bir yorğan. Yastıqlarnen beraber ağamnıñ kostümlerini aldıq. Onıñ kostümlerini aldıq. Çölde vagon toqtağanda hamır basmağa tırışa edik. Tren toqtağanda kim bir pite pişirmege yetiştirse ya da daa bir şey… ve kene çapa-çapa vagonğa mine ediler. Özbekistanğa soñki Kitab stantsiyasına kelip tüştik. Ondan soñ endi artıq demiyol yoq edi. Arabanen kelip, er kesni farqlı yerlerge yerleştire ediler, dep babam tarif ete edi. Qaydam bilecekmiz? Kim Kitabqa, kim Şahrisabzğa kelip tüşti. “Şimdi maşnağa mineyik. – dep babam aytqan edi. – Belki maşna bizni yahşı yerge alıp barır”. Arabanen alıp kete ediler, çünki dag yerleri edi, anda yoq bite edi. Soñuna qadar maşnanen alıp kettiler, artıq maşna ketmey. Kolhozğa ketirip yerleştirdiler bizni. Özenni keçip… Özen kolhoznı eki qısımğa böle edi. Kolhoznıñ ortasında özen aqa edi. Sırdarya. İşte anda. Böyle bir oda, bir qapısı bar, penceresi ve sobası yoq edi. Damları tegiz edi, er sefer qay yağğanda onı temizley edik. Azbarda balaban tut teregi öse edi. Onıñ tübünde sıtmanen hasta anam yata edi. Kelgenimizden soñ, sıtmanen hastalandı. Soñra baqıcı köy reisinen keldiler, o ise terekniñ tübünde yata.”Çalışmağa ket. Çalışamaysıñmı?!” – dep qamçınen uracaq ediler. “Sen çalışmağa istemeysiñ” – dey ediler. O, ise turmağa bile olamay edi. Eki qoranta olıp, anda yaşay edik. Ortadan bir brezent çektirilgen edi. Asan – bizim köydeşimiz. Olar o yanda, biz ise bu yanda yaşay edik. Onıñ babası, anası ve oğlu açlıqtan öldi. Aftada bir kere aş payını, bir-eki kilo aş payını bere ediler. Onı aşay edik. Soñra babam, endi anda kelgen soñ, qoy soya edi. Qoy soyıp, sata edi. Anam ise sıtmanen hastalanıp öyle de turalmadı. Er yerinde siyarıntılar bar, üstünde bitler… Er kişiler yoq, tek qadınlar ve balalar. Babam öldi (rahmetli). Defn etmege kerek. Qadınlarnen… anda bir töpede çuqur qazdıq. Babamnı qadınlar defn etken edi. Bir evde yaşay edik. Bir odada, onı ortasında brezent çektirdik. Olar bizden bir qaç qaşıq aş soray ediler. Biz o qadar ağır açlıq çekmey edik, biraz aşımız bar edi. Bileziklerni, küpelerni, zıncırlarnı sattıq. Altın saat bar edi, onı da sattıq. Er şeyni sattıq. Bizge ne yardım etti? Ayırğıç. O vaqıt kolhozda ayırğıç yoq edi. Biz ayırğıçnı kolhozğa berdik, olar ise bizge boğdaynı. Özbekistanda, Palandara qasabası, Bürmetan kolhozında yaşay edik. Kitab bizden 25 kilometr uzaqlıqta edi. Aftada bir kere Kitabnıñ bazarına kele edik. Anda bizge topraq damartısını bergen ediler. Anda yüzüm öse edi, 5-6 kilo yüzümni omuzlarımızğa yüklep, Kitabqa alıp kete edik. Aftada bir kere. Şu yüzümni sata edik. O parağa 1,5-2 kilogramm un, 0,5 kilogramm tuz alıp evge qayta edik. Tañda çıqa edik, küneş batqanda qayta edik. 25 kilometr cayav kete edik. Topraq, tikenler üstünden yalınayaq kete edik. Böyle edi. Maşna yuva, yardım ete edim, ağaç sata edim, pamuq çubuqlarını sata edim. Terekke çıqıp, ne olsa, onı cıyıp sata edim. Bazarda sata edim. Pamuq çubuqlarını sata edim. Bazar künleri suv sata edim. Böyleliknen men östim. Anam hasta… Ağam qatnap işeldi de şarap işhanesinde… Şarap işhanesine işke kirgen soñ, ağaç sattıq, pamuqnıñ çubuqlarını, suv sattım bazarda. Memet aqay ve Lilâ abay kolhozda çalışamay ediler, aşamağa ise kerek. Böyle bir oraqnen ot çala ediler.

– Lilâ abay siziñ tatañızmı, qartbaba?

– E, o menden 5 yaş büyük.Soñ ağam şarap işhanesine kelip kirgen soñ, anda köçtik. Anda ise endi raat yaşay edik.Aydayıcılıq şeadetnamesini alğan soñ, qaçtım men. Kene öz ihşanemge qayttım. İşhanege qaytqan soñ, maña 1,5 odalıq daireni berdiler. Soñra maşna aydamağa başladım, 8 şarap yeri bar edi. Soñra, Voinkadan Mamaşayğa kettim. Köyümiz yoq, bir degirmenimiz bar edi, er şeyni viran ettiler. Anda mısır ve sımıçka saçtılar, yernen yeksan ettiler. Mezarlıq da endi yoq. Tek tegiz topraq. Tek bir oba bar edi. Evler aslı yoq edi, ne mezarlıq, ne degirmen, iç bir şey yoq edi. Yerni tegizlep, mısır ve sımıçka saçqanlar. Evimiz de yoq edi. 30 ev olğan olsa, yahşı, köy kiçik edi.